Buuk Panjang Buuk Pondok

DUA kali ngalaman dikreul teh. Kahiji keur di SMP keneh, kadua kalina keur di SGA. Kitu ge maling-maling. Da saenyana mah ku Bapa mah teu meunang dikreul. Buuk teh kudu dipanjangkeun bae. Dasar keur ABG tea meureun. Tapi ari geus rintit mah Bapa teh henteu nyeuseulan. Dina manahna mah tangiu teu sapuk, tapi dalah dikumaha deui meureun. Ongkoh duitna ge henteu menta, ieu mah meunang kukumpul tina duit jajan. Ema teu nyeuseul, ukur naroskeun dikamanakeun buukna. Poho teu dipenta, ditinggalkeun bae di salon. Geus ngasaan dua kali mah enggeus bae teu dikral-dikreul deui. Ngarumbay sina lempeng, da puguh ti tatadina oge galing nyere tea atawa galing gantar. Ari hayang seurina, kuring harita boga dulur anu ampir saumur tiluan sarua keur rumaja putri. Teu bebeja heula ka sasaha oge, datang-datang teh geus garaling. Ngan nu saurang deui mah nu panggede heureuyna eta mah keur di SMA 3 teh ka Bapa menta duit. Nyaritana mah keur baju seragam. Atuh ngadangu keur kaperluan sakola mah tara dihese-hese, creng bae duitna dibikeun. Eta adi kuring tea ngan renya-renyu bae. Biur indit tumpak sepedah. Liwat asar datang ngagurudag deui ka pipir imah bari babarakatakan.

"Apa, Apa da sanes kanggo acuk seragam. Kanggo ieu!" nyaritana teh bari nunjuk kana buukna bari digideug-gideug.

Teu, henteu bendu Bapa ge. Ukur mesem bari kekecrek tuluy kadangu ngagerendeng: "Astagfirullah ..." Ngaleos meureun nuluykeun gumujeng. Nu saurang deui nya kitu, nu inget teh di Dago dikreulna teh.

Dina manahna mah pasti henteu panujueun kuring sadulur-dulur ka salon teh. Ngan wijaksana bae meureun. Keun bae cenah sakitu mah, lain kajahatan ieuh meureun. Lucu bae nu aya. Da saur Ema, indung kuring cenah ari ti peuting teh sok jeung Bapa neuteup kuring ari keur sare. Kuring mah teu nyaho-nyaho yen sok dilalajoanan. Sok gogodeg cenah nenjo sirah kuring rimbil ku jepit kaleng paranti ngagalingan buuk. Da nyerina mah nyeri atuh kulit sirah keuna kana kaleng teh. Tapi da hayang geulis tea isukna, hayang buuk ombak-ombakan, kapaksa nyiksa maneh sapeupeuting. Kapan sarung bantal teh meusmeus dikerodan da saroeh kakaitan jepit kaleng tea. Taun limapuluhan harita teh.

Kungsi dina hiji mangsa Ema sasauran ka Bapa:

"Kang Adur (kitu nyaurna ka Bapa teh), abdi ge bade nyuhunkaun widi ieu buuk anu ti payunna bae bade diholfenkeun (Ku Basa Walanda nyariosna teh) bae saeutik nya!" saur Ema bari nunjuk kana palebah embun-embunanana. Bapa teh ngawaler bari melenyun nyesep Escort.

"Pek wae, urang sakalian digundulan," walonna pondok.

“Tuh, da kitu Apa mah," saur Ema. Unggal Ema sasauran kitu Bapa teh nembalanana kitu bae. Jadi sieun Ema ge, cenah. Ari barudak mah teu digarundulan ku Bapa teh.

Saur Nini, ibuna Ema, cenah anu resep dikreul mah awewe sundel malem, alias dayang, alias awewe bangor. Buuk dikiriting, diwedak camerok siga careuh bulan, biwir ambucuy digincu. Arikaluarna ti peuting, meh teu kaciri goreng patutna. Era oge ku dongeng eta teh, tapi da kuring mah diwedak teu camerok, biwir tara digincu. Digincu-digincu geus tingkat tilu bae keur jadi mahasiswa, kitu ge alatan keur diajar ngajar di SLA, bisi sarua teuing jeung murid. Da eta Ema mah keras pisan, magar lamun dibiasakeun make lipstik, biwir teh moal wajar beureumna, malah kalah jadi peueul da karacunan. Laranganana keras pisan kana soal dangdan teh, magar lamun keur parawan resep dangdan, engke lamun pangantenan moal kaluar cahayana. Saha anu teu sieun dina mangsa pangantenan urang henteu moncorong.

Dina hiji poe kuring mukaan albeum. Aya potret kuring keur galing tea. Buuk sataktak, ngombak. Make bondu beunang nyieun sorangan da euweuh di toko mah, can usum siga ayeuna balatak ka emper-emper jalan.

"Disidik-sidik mah geuning geulis oge nya abdi teh," ceuk kuring.

"Siga Si Encim," cenah jawabna pondok ceuk bapana budak.

"Mun baheula wawartos mah, da bakal dicarek," cenah nuluykeun.

"Euleuh-euleuh make kudu bebeja heula. Memangna naon hakna make nyarek-nyarek sagala," ceuk kuring. Sugan teh rek ngaenyakeun kana omongan kuring.

Hadena bae kuring geus ngajaran dikreul, mun acan teh meureun panasaran. Geuning Ema oge kalah rek digundulan ku Bapa. Bapa mah henteu ngawagel, ngan kungsi sasauran:

"Hadena awewe mah buukna dipanjangkeun. Ari waktuna kudu disamping, teu hararese digelung," ngan sakitu. Ema ge sok nembrong, magar teh gede gunana boga buuk panjang teh. "Jaga lamun boga anak sirahna tidagor, bancunur, usapan bae ku buuk urang. Sok tereh cageur!" saurna. Jeung enya sok kajadian.

Tepi ka sepuhna Ema mah teu kungsi neukteuk rambut. Keur anomna mah komo mani ngagebay, gomplok meles hideung. Seungit deuih da sok resep seuseungitan. Murudulna teh sanggeus teu damang bae, malah ku adi kuring mah diteukteuk da susah ngurusna.

Incu kuring nu saurang di Jakarta. Umurna kakara lima taun harita teh. Buukna alus, keur ngombak teh geus panjang ngali-watan taktakna. Ku kuring diusapan" buukna teh. Gomplok, tapi lemes, leuleus.

"Mani tos panjang nya rambutna. Mani sae kieu," ceuk kuring.

"Muhun Nini, tapi henteu sapanjang rambut Mini," tembalna teh semu sedih. Asa karunya nempo incu mah, leutik keneh dipanjangkeun buukna. Di Jakarta tea deuih, matak harareudang. Panas.

Ceuk heureuy barudak kiwari mah cenah, lalaki teh hese rek nyebut "Sayang", bari ngusapan buuk kakasihna teh, da can tamat ngomong, buuk usapaneunana geus beak. Ukur tepi kana "Say ...!" cenah. Wallahualam.

Bandung 11-5-2002 (Mangle No. 1905)

Gung! Goongna Rame

"TAH geuning tukang goong teh. Naha ka mana wae atuh sakitu batur paciweuh teh? Ku aya-aya bae," saur Pa lyeng (suwargi) harita di Partere Bumi Siliwangi. Kapan harita teh rek aya acara. IKIP rek kasumpingan pingpinan Darma Wanita ti Pusat, Jakarta. Ari. kuring harita kabagean jadi tukang goong dina gamelan Degung nu digarap ku ibu-ibu anggota Darma Wanita IKIP Bandung. Puguh aya perlu heula harita teh. Ibu-ibu nu sejen geus siap rek ngabageakeun 'gegeden'. Kabeh make samping jeung kabaya seragam Darma Wanita, nya eta setelan samping batik Turumtum jeung kabaya koneng make karembong hejo. Alus oge, hibar, caang jeung lucu siga warna ekek. Digelung paalus-alus, malah cenah aya anu ti kamari digelungna di salon, atuh sapeupeuting teh kapaksa sare nangkuban, atawa nyuuh bae kana meja da gelung sieun kusut, sasakna sieun ruksak. Isukna panon teh ceuleuyeu da kuring sare.

Saenyana man panakol goong teh henteu dibabawa ka mana-mana, di dinya bae dina jero goong, kapan aya anu ngelewungna. "Di mana atuh disimpenna panakol goong teh Ami?" saur Pa lyeng. "leu Pa," tembal kuring bari nyolongkrong kana goong. "Nyaho di dinya mah teu kudu ribut. Geuningan di dinya, nyaho kitu mah bapa ge sadia jadi tukang goong," saur anjeunna.

Harita teh salaki kuring keur jadi dekan, ari anjeunna jadi dosen senior. Ku lantaran anjeunna apal ka kuring ti leuleutik, nya biasa bae Ami-Amian. Genah karasana teh, asa jadi budak bae ari ku kolot dicalukan ngaran sorangan. Kuring kenal ka anjeunna teh ti baheula, da anjeunna teh kapan dina jaman Walanda di sakola guruna teh kelasna sahandapeun bapa kuring. Saur Bapa, anjeunna teh tukang ngabodor. Lamun aya perayaan di sakola, sok kapeto ngabodor sasarengan jeung Bapa Sunarya nu katelah Kang Yaya. Bapa mah langka disada gumujengna teh, tapi lamun geus ngadongengkeun Pa lyeng sareng Mang Yaya, anjeunna mani sok ohek-ohekan gumujengna teh. Kukusekan bae sorana teh tara babarakatakan siga urang. Duanana oge di HIK-na teh kawentar tukang ngabodor.

Ti barang latihan, Ibu-ibu teh euweuh nu daekeun jadi tukang nakol goong. Duka teuing ku naon. Eta meureun hoream nyekel panakol nu euweuh pikabogoheunana. Lian ti nakolna langka teh, eta diukna teh nya di tukang nya di juru. Nabeuh kendang onaman rada maju meueusan, jeung rada kerep, tuturuktukan digenah-genah. Kumaha atuh goong, panakolna teh nya pondok nya bedegul, katambah-tambah sok dibulen ku kaos hideung. Nyekel saron mah atawa bonang, genah bisa 'gumeulis' di hareup.

Sakuringeun mah teu nanaon jadi tukang goong, da bareto ge keur jadi mahasiswa keneh, geus seubeuh jadi tukang bonang. Kapan boga perkumpulan. Lumayan bisa ditampilkeun. Tempat latihan teh di antarana di kalereun alun-alun, nu ayeuna mah jadi bank.

Sakali mangsa kuring kungsi ngajaran, goong teh henteu ditakol mangkaning dina ahir lagu. Euleuh eta ibu-ibu mani pating gerewek ngaralieuk ka tukang, ngarambek. Horeng karasa pentingna goong teh. Lagu anu teu digoongan tungtungna, jadi teu genaheun.

Teu digoongan ribut. Aya deui anu digoongan jadi rame. Sababaraha waktu ka tukang, heboh anu ngarambek, pedah cenah Cianjuran digoongan. Komentar ti ditu ti dieu rame. Kuring mah resep bae macana. Rarecok nu nulis, yen kacida teu panujuna lamun kasenian Cianjuran anu biasa .dipirig ku kacapi jeung suling, digoongan.

Kuring bae lain ahlina kacida teu satujuna. Kacipta bae lamun kacapi jeung suling anu sakitu adumanisna, der direwong ku goong. Teu kacipta garihalna.

Sigana mah aya anu lalajo saliwat basa keur midangkeun Tembang Cianjuran teh. Kabeneran di panggung dipasangan goong. Ger bae nulis laporan yen Cianjuran digoongan. Atuh anu nyaraah kana Cianjuran teh sewot. Kabeneran harita kuring ge lalajo. Di Jl. Purnawarman harita teh. Sakanyaho kuring mah da teu ngarewong lalaguan. Ayana goong dina panggung teh, kalah nambahan sieup papanggungan. Ditakolna mah ditakol nandakeun reureuh jeung ganti babak. Teu beda ti ditakolna goong di Rumentang Siang lamun STB mentas.

Ceuk beja, basa Tembang Cianjuran dipentaskeun di Prancis, di Gedong Kasenian nu mashur, podiumna teh disaput ku buludru hideung. Di panggung dipasang goong gede anu koneng umyang lir emas sinangling nu biasana eta goong diteundeun di gedong kedutaan. Kacapi ditata rapih.

Nu ngacapi jeung nu nyuling didangdosan Sunda hideungna. Juru tembang sangkeloh emok. Layar dibuka lalaunan, sanggeus goong ditabeuh teh. Bray cahaya lampu nyorot ka podium. Tacan disada ge kacapina suasana teh geus karasa geueuman cenah. Barang jentreng kacapi disada, ditema ku gelikna sora suling, nu nongton teh lir kasirep, komo geus ditema ku haleuang tembangna mah, ku ieu kasenian anu pinuh ku misteri teh.

Terus terang bae, ku kakara ngadenge bejana oge kuring mah geus muriding. Reueus ku sagala rupana. Reueus ka nu ngadukung ieu pagelaran. Kacipta, kasenian milik urang Sunda bisa nyirep panongton di gedong anu sakitu agrengna di nagri deungeun. Ngahaturkeun nuhun ka para karuhun, anu geus ngalahirkeun ieu kasenian anu sakitu ahengna. Alhamdulillah, jadi milik urang Sunda. Kitu deui ka para seniman anu ayeuna masih mupusti.

leu mah lalamunan. Ari lalamunan teh sok sering jadi kanyataan. Lamun seug sakabeh perkumpulan Tembang Sunda Cianjuran geus ngahiji dina hiji wadah anu jembar satatar Sunda, meureun gampang ngaturna lamun nyieun acara boh keur radio boh keur televisi, bagilirna teh. Meureun asa urang teh jadi urang Sunda nu hirup di Tatar Sunda. Da ayeuna mah neangan siaran Tembang Sunda ari peuting-peuting teh hese kacida. Sanajan staston radio rea (swasta), stasiun TV rea. Kacipta lamun aya paradeu. Ukur jejemplangan bae mah wani kaul da boga keneh tutungkusan ti Bapa Entip baheula: Bangbara ngudag nyiruan, eunteup dina dahan nona. Saniskara kalakuan masing sabar jeung darana. Kitu cenah. Teu kudu digoongan. Tapi lamun saukur keur papaes panggung, atawa pikeun tanda ganti babak, atawa ngamimitian acara, ah da moal ngaganggu kana Cianjuranana. Teu pantes soteh lamun goong pipilueun ditabeuh marengan kacapi jeung suling.

Nyiruan lamun diganggu sok nyeureud. Tapi antara maranehanana mah ngahiji bae runtut raut, malah ngahasilkeun madu. Ari urang Sunda bisa kitu hirup siga nyiruan? Nyeureudna teh lamun diganggu bae. Kuring mah keur siap-siap bae, hayang seubeuh jadi penikmat, malah mun bisa mah hayang jadi salah saurang panongton cara nu di Prancis tea. Sugema ... meureun. Muga-muga bae kajadian.

Bandung 16Mei 2002 (Mangle No. 1901)

Piala Dunia 2002

Di imah teu pati rame nongton pertandingan maen bal sadunya teh ayeuna mah. Eta da barudak anu sok ngariung di tengah imah, ayeuna geus imah-imah. Tinggal saurang deui Si Bungsu. Jadi ukur tiluan kaopat budak awewe leutik nu sok maturan kuring, urang Ciwidey. Biasa kuring diuk dina korsi. Bapana budak mah dina dipan bari ngalempengkeun cangkeng. Si Bungsu sok deukeut bapana, ari urang Ciwidey mah ngahaja ku kuring dipangmeulikeun samak leutik. Lamun milu lalajo sok ngampar deukeut kuring. Lumayan sakitu ge aya batur. Ari bareto mah budak anu tilu, jalu wungkul, milu ngariung. Atuh rame kacida da sok katambahan ku babaturanana.

Kitu deui lamun nongton ngadu boksen, babakuna mah lamun aya Muhamad Ali. Kitu suasana teh, ditambah ku Pa Supir. Teu wudu ramena. Kuring sok nyadiakeun dahareun, naon bae saaya-aya. Da geus biasa geuning nongton nu kitu mah, kudu bae bebekelan. Sakali mangsa, susurakan tepi peupeus gelas da suku milu tatajong. Ari surak, matak rareuwaseun tatangga. Ceuk tatangga, nu ngaliwat ge mani ngaralieuk ka imah kuring teh. Atuh sora budak lalaki keur mareujeuhna dewasa, aya kana sapuluh urangna, pantes bae rek eundeur oge.

Ayeuna mah teu kitu, tapi ari resepna mah angger bae. Atuh dahareun oge sok nyadiakeun, ngan teu loba jiga baheula. Aweuhanana Piala Dunia teh tepi ka tengah imah kuring. Dahar peuting gura-giru. Kitu deui solat teh teu jongjon. Rada kacow. Aya leuwihna ayeuna mah resepna teh, da eta resep lalajo kasawelasan Afrika Selatan, Senegal, Turki, Korea, Jepang, Hanjakal Arab mah tijungkel ti heula. Ari beres maen bal teh sok teteleponan jeung barudak, boh ka Bogor boh ka Jakarta. Nya kitu da ka anak incu mah sono bae, kaduana ngabahas hasil maen bal. Rame bae dina telepon ge. Ngadongengkeun kabungah jeung kakuciwaan.

Anu panghayang seurina mah basa lalakon Arab Saudi eleh. Magar ceuk adi beuteung mah kieu:

"Ih ari Teh Ami. Naha teu uninga dongengna?", cenah mani serieus.

"Puguh heran Teh Ami ge, kapungkur mah teu kitu-kitu teuing elehna, ari ayeuna tepi ka ampir sadayana kabagian gul. Dalapan tea...", ceuk kuring.

"In puguh lucu. Hebat Arab teh saleresna mah, nanging lawanna apal kana kalemahanana. Unggal bal parantos kaberik bade direbut ku Arab, sok disingsieunan ku lawan teh. Cenah sok gogorowokan: "Ulah dideukeutan, balna dijieun tina kulit babi, haram! Jadi nebihan deui. Kitu sareng kitu bae sapanjang maen teh. Kawon weh..."

Kitu cenah dongengna teh. Ku aya-aya bae. Dina mangsana aya pertandingan, magrib teh sok ngahaja ka luar, lenga-lengo di jalan. Enya aya bedana. Sigana mah jelema teh rea anu carampegu dina hareupeun televisi. Sarerea pogot kana acara maen bal bae, malah sok jadi mengbal. Ari ayeuna mah sok mindeng kadenge: "Rek nongton bola euy?".

Bet jadi bola, padahal bola teh dina basa Sunda mah hartina benang paranti ngaput. Mun baheula ngahartikeunana teh rek nongton benang. Keur naon benang dilalajoan? Tapi dasar waktu maju terus, ngiser terus, harti bola ayeuna mah aya ngageserna jadi bal dina jaman ayeuna mah.

Ni'mat lalajo maen bal teh. Bareto mah mindeng lalajo Persib lamun keur diadu. Alhamdulillah. Ti jaman Witarsa saparakanca, tepi ka jaman Ajat Sudrajat sababaraha kali. Pet wae teu hayang ka lapang deui asa kaganggu karesep teh ku riributan. Ari aya pamaen keur anteng mamawa bal ngajugjug gawang musuh teh, sok inget kana lagu ciptaan Mang Koko: Mawa bal luar-leor siga oray. Nyerepet benteng musuh mani nyingray...", cenah. Tuluy lamun keur silih rebut asa kadangu deui kecap-kecap dina lagu eta teh: "Sesered, deken, henel. Sisiku ledot, kael. Maen bal, aksi teuing kolor pegat", kitu cenah saur Mang Koko.

Padahal mah nya, lamun bobotoh Persib dialajar lagu eta, da moal nasteung ceuk barudak ayeuna mah, lamun kabeneran Persib eleh teh. Lucu bae, resep. Komo lamun di lapangan diputer lagu eta memeh maen teh.

Kungsi kalalajoan basa Persib diadu jeung Kalimantan Barat, basa gul teu asup bae. Asana mah Sutiono nu bari nulak cangkeng puputeran lebah gawang musuh teh. Kapanggih aya endog tuluy dicokot, di alungkeun. Nyaksianana teh hayang seuri jeung karunya, da geuning gul teh hasil ari endogna geus bucat mah. Wallohualam.

Ari bapa mah kungsi ngadongeng, cenah aya anu maen jeung kasawelasan India. Naha da teu asup-asup cenah kana gawangna teh. Da eta unggal rek ngagulkeun, pamaen musuhna teh kram. Teuing kram naon da teu walakaya nyepak, sok tuluy moyongkod. Kitu dongengna cenah. Bapa mah sok muji Platini, kuring jaman Pele, anak kuring jaman Ronaldo jadi panongton teh.

Ti mimiti der diadu ge televisi teh hurung bae. Resep lalajo teh, suku sok pareng milu totoker, tepi ka diseungseurikeun ku Si Bungsu. Sok geregeteun, komo lamun geus balangah, heug ngahasilkeun gul. Sok kesel. Peresis bae sok inget kana balangahna pamaen Persib. Eta "asyik" teuing maen "cantik" tungtungna gul asup ka gawang sorangan. Peresis ceuk dina lagu Mang Koko.

Resepna mah resep nyaksian acara Piala Dunia 2002 teh, tapi luar biasa keuheulna, eta kana iklan Irex nu teu aya eureunna. Aneh ku teu boga rasa era, teu panjang ingetan, kapan anu nongton teh sakabeh umur nu boga budak leutik mah rumahuh. Kudu nerangkeun nu kitu patut ka barudak. Lain perkara gampang ngadidik ngatik budi pekerti teh. Ma enya kudu diterangkeun sajalantrahna. Jigana lamun aya nu ulang taun bapana barudak teh nurutan indungna mareuli Irex. Rek kumaha lamun diasaan heula ku anakna. Kudu tanggung jawab tah nu nyieun iklan teh. Boa ayeuna ge geus loba kajadian. Budak ngadalahar Irex. Hayangna mah cing sing saha aya kaera atuh nya. Atawa memang ayeuna mah geus krisis kaera oge. Da geuning kitu, rea kanyataanana. Mun hayang jentre sakalian mah atuh Ma Erot bae iklankeun. Bararaid.

Mangle No. 1880

Paribasa anu Jadi Kanyataan

Ti keur di SD (baheula mah SR, Sakola Rayat), diteruskeun ka SMP, diteruskeun deui ka SGA, di sakola teh diajar Basa Sunda. Can anggeus keneh, ti dinya teh asup ka Jurusan Sunda di IKIP nu ayeuna ganti ngaran jadi UPI. Tapi asa teu seubeuh-seubeuh diajar Basa Sunda teh. Da geuning rea unak-anikna. Diajar elmu basana, Undak-usukna, Tata-Basana, Ngarang, atuh kasusastraanana, boh nu heubeul boh nu anyar. Acan basa-basa sejenna nu aya pakuat-pakaitna jeung Basa Sunda, saperti Basa Jawa Anyar, Basa Jawa Kuna, Basa Sansekerta, Basa Inggris jeung Basa Arab. Bareto basa mimiti asup ka Jurusan Sunda taun kuliah 1958/59, kaget oge da geuning harita mah sakitu banggana.

Tah, ti keur di SD keneh, di kelas teh papanggih jeung anu disebut paribasa. Asalna mah saeutik-saeutik, beuki lila beuki loba. Tungtungna mah kudu dibahas. Tara pati dipake hate, atawa jadi pikiran. Dipikiran teh sok saliwat-saliwat bae. Kumaha unina Paribasa, tuluy dihartikeun contona. Peun bae.

Geus satengah abad kieu kakara kapikir deui hartina eta paribasa-paribasa teh. Bet rea anu kajadian dina jaman ayeuna, tur ngahartikeunana teh gampang. Keur mere conto ka nu tacan ngarti teh gampang. Bet rea anu kabuktian.

Di antarana aya paribasa anu unina kieu : nangkeup mawa eunyeuh, nyanghulu ka jarian, bebek ngoyor di sagara, rek nginum neangan cai, bentik curuk balas nunjuk, kandel kulit beungeut, hade ku omong goreng ku omong, jeung rea-rea deui.

Beuki dieu beuki dilenyepan omongan karuhun urang teh rea benerna. Bareto keur budak kuhgsi ngadenge ceuk kolot:

"Barudak, jaga mah endog hayam teh bakal ngagorolong ka Batawi". Da jeung enyana geuning ayeuna teh, geus kaalaman, di jalan tol teh treuk nu ngangkut endog hayam, malah jeung hayamna, ngagorolong bae ditreukan. "Jaga mah damar sewu teh teu kudu diminyakan". Da teu salah atuh, geuning lampu bruy-bray di mana-mana, komo di tempat hiburan nu balaleunghar mah.

Aya kenalan di Jl. Leuwigajah, ngan ti jalan gedena teh nyimpang deui ka jalan leutik. Rek ngajugjug ka imahna teh, ngaliwatan sawah saeutik nu tacan leungit ku wawangunan. Parena teh kakara ngarambet sakali sigana mah. Ti dinya datang meri saabringan. Ujug-ujug gebrus bae ancrub ka sawah. Awakna kakeueum, tuluy ngalelepkeun sirahna. Gibrig-gibring ngagibrigkeun awakna bari kikiplik. Kuring olohok nyaksianana, ari Si Meri ge katembong culang-cileung bari siga nu bengong deuih. Kumaha teu rek reuwaseun manehna oge, da buluna teh salin jinis jadi hideung lestreng. Tadina meureun manehna teh rek mandi rek nginum, ari pek bet siga dongeng Gagak Jadi Hideung. Karunya. Sigana mah sumur-sumur di dinya ge geus teu sehat deui caina. Kapan ampir sapanjang jalan diwangun ku pabrik-pabrik. Encan jalanna mani garicu.

Atuh nangkeup mawa eunyeuh. Tilupuluhdua taun anu maringpin teh tumut ka pupuhu nagara. Malah mindeng jadi ' kaheureuyan sapopoe lamun nyebutkeun: "Menurut petunjuk Bapa Presiden...", teh. Nu ngadenge teh sok tuluy arimut. Ayeuna Bapa Presidenna aya masalah, da kacipta atuh tagiwurna nu tadina narangkeup, maruntang kana pupuhuna tea. Mawa riweuh ka sarerea. Jadi sagala henteu kaurus, da nu tadina kudu ngurus rahayat, ari ayeuna jadi uruseun nagara.

Atuh kandel kulit beungeut, da matak helok ka urangna. Eta ku garenah bae nyarengcle, samaruk urang teh teu nitenan. Asa ku hebat-hebat teuing ieu nagara. Tuluy diteruskeun kana asa nyanghulu ka jarian. Kumaha teu ngeunahna aambeuan jeung tetenjoan, mun hulu urang deukeut jarian. Masya Allah. Sakuringeun mah, sagala rupa teh sok hayang ngalenyepan bae. Tapi rumasa hengker. Ngan aya lolongkrang keneh keur usaha teh, nya eta usaha nu cenah panghengkerna nyaeta ngadu'a. Alhamdulillah ti leuleutik geus diajar ngadu'a. Wah, lamun teu bisa kitu mah duka kumaha miara cita-cita jeung harepan. Ti bubudak kuring resep mulungan elmu ka para sepuh kitu deui ka Kiai. Ari ngobrol jeung aranjeunna teh sok tingtrim, balik teh sok nambahan cecekelan hirup. Sakieu aya kakolotan oge, angger karesep teh henteu ngursa ngurangan. Nu pangahirna kuring meunang cecekelan deui bae.

"Ayeuna mah Enden, salametkeun salira, salametkeun para putra, salametkeun kulawarga. Ulah lali suhunkeun ka Allah Swt. Ayeuna mah sakurilingeun urang teh parantos rareksak. Masya Allah, seueur anu parantos rareksak. Dalah anu kawitna disebat ulama, Masya Allah....", kituna teh bari ngeclak cisocana teh.

Bet ras inget kana riwayat Kangjeng Nabi Sulaeman. Nalika anjeunna calik handapeun tangkal anjeunna dicoco sireum. Barang ditingali ku anjeunna, horeng di dinya teh sireum mani nyayeud. Anjeunna bendu, tuluy bae sireum teh direndos, padahal anu nyoco mah ngan hiji. Sireum nu teu boga dosa ge karendos jadi korban. Geuning kitu dimisilkeunana benduna Allah ka manusa nu wangkelang ka Anjeunna. Jelema anu teu boga dosa oge bakal kabawa jadi korban. Masya Allah, sararieun teuing. Mugi-mugi Allah masih keneh maparin kasempetan ka urang pikeun migawe naon-naon anu dipikaresep ku Anjeunna, ulah migawe naon-rtaon nu jadi matak bendu Anjeunna. Amin.

Bandung, 10-5-2002 (Mangle No. 1943)